Veelgestelde vragen

Het gaat hier meer bepaald over gegevens die:

• de overheidsdiensten verzameld hebben in het kader van hun overheidsopdrachten;
• geen privacygevoelige informatie (meer) bevatten;
• niet onder de bescherming van intellectuele eigendomsrechten vallen;
• vrijgegeven worden in een formaat dat makkelijk automatisch te verwerken valt;
• hergebruikt mogen worden voor commerciële en niet-commerciële doeleinden.

Bij open data moeten de beperkingen op het hergebruik tot een minimum worden herleid. Dit wordt onder andere gerealiseerd door het gebruik van open standaarden en open licenties.

De bedoeling van open data is dat hergebruikers de data makkelijk kunnen vinden, dat deze herbruikbaar zijn en dat er geen nodeloze beperkingen of voorwaarden worden opgelegd. Dit begrip van ‘open’ is van cruciaal belang voor de interoperabiliteit. Interoperabiliteit duidt op het vermogen van diverse systemen en organisaties om samen te werken. In dit geval gaat het om de mogelijkheid om verschillende datasets te kunnen combineren. Interoperabiliteit zal leiden tot het drastisch verbeterde vermogen om verschillende datasets te combineren en daardoor meer en betere producten en diensten te ontwikkelen.

Een transparante overheid is een vereiste voor burgerparticipatie, voor maatschappelijke debatten over correcte informatie die zij kunnen gebruiken om beleidskeuzes te analyseren, feiten te onderzoeken en opinies te vormen. Omdat een overheid niet altijd zicht heeft op welke informatie echt relevant is voor de burger, is het nuttig dat ook ruwe basisgegevens ter beschikking worden gesteld. Hiermee kunnen organisaties, burgers, bedrijven  zelf relevante informatie creëren en actief participeren door creatieve oplossingen te ontwikkelen.

De totale economische voordelen die kunnen voortvloeien uit het toegankelijk maken van overheidsdata kunnen volgens de Europese Commissie oplopen tot 40 miljard euro per jaar. Het economische potentieel ligt hierbij niet enkel in het hergebruik van overheidsinformatie voor nieuwe producten en diensten, maar ook in efficiëntiewinsten voor de overheidsdiensten. Voor België werd door Agoria, de sectorfederatie voor de technologische industrie, de mogelijke nettowinst dankzij het openstellen van overheidsdata op 900 miljoen euro geschat. (jaar 2013)

Verhoging datakwaliteit: Open data kan zorgen voor een verbetering van de kwaliteit van de gegevens omdat de overheidsdienst wordt aangemoedigd om de eigen datakwaliteit te verhogen alvorens data naar buiten te brengen door feedbackmechanismen.

Versterking van de legitimiteit: de legitimiteit van de organisatie wordt versterkt doordat de informatie die de organisatie in beheer heeft voor andere doeleinden wordt gebruikt.
Vergroting van de externe oriëntatie van de administraties: door voor een opendatastrategie te kiezen, wordt een administratie aangemoedigd om naar buiten te kijken en meer samen te werken met externe partners.

Standaardisatievoordelen: wanneer meer data volgens (open) standaarden ontsloten worden, kunnen andere overheidsdiensten deze data ook eenvoudiger hergebruiken. De interoperabiliteit van de overheid wordt hierdoor vergroot.

De Wet inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie, artikel 2, 1°:

• de Federale Staat;
• rechtspersonen van publiek recht die van de Federale Staat afhangen;
• de personen, ongeacht hun vorm en aard, die
  • opgericht zijn met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang die niet van industriële of commerciële aard zijn, en
  • rechtspersoonlijkheid hebben,
  • en waarvan hetzij de activiteiten in hoofdzaak door de overheden of instellingen vermeld in a) of b) worden gefinancierd, hetzij het beheer onderworpen is aan toezicht door deze overheidsinstanties of instellingen, hetzij de leden van het bestuursorgaan, leidinggevend orgaan of toezichthoudend orgaan voor meer dan de helft door deze overheidsinstanties of instellingen zijn aangewezen;
• de verenigingen bestaande uit één of meer overheidsinstanties als bedoeld onder a), b) of c).

Volgens het "open by default" principe zijn alle gegevens open data, tenzij er een goede reden is om dit niet te doen (bijvoorbeeld als de gegevens privacy-gevoelige informatie bevat). Meer uitleg hierover is te vinden in de Wet inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie van 4 mei 2016, artikel 3 en 4.

Enkele voorbeelden:

• wel open data: cijfers van de begroting, bevolkingsstatistieken, metingen luchtkwaliteit, verklarende woordenlijsten
• geen open data: individuele belastingsaangiftes, aangekochte telefoongidsen waarvan de overheid geen eigenaar is

De federale open data strategie punt 2 ("Proactieve terbeschikkingstelling") bepaalt dat er geen bijkomende formaliteiten opgelegd mogen worden aan burgers of bedrijven die gegevens willen bekijken of hergebruiken, zoals het verplicht registreren.

Dit wil zeggen dat gebruikers datasets moeten kunnen downloaden, zonder dat er een login-pagina of pop-up verschijnt.

Dit is ook logisch: bezoekers van overheidswebsites moeten zich ook niet registreren of inloggen om PDF-brochures te kunnen downloaden, of om niet-persoonsgebonden informatie te raadplegen.

Het KB van 2 juni 2019 inzake het hergebruik van overheidsinformatie bepaalt een cascade-logica voor federale datasets.

De "open licentie" (CC0 verklaring) die toelaat dat gegevens gratis hergebruikt kunnen worden voor niet-commerciële en commerciële doeleinden is van toepassing waar mogelijk. Indien van deze licentie wordt afgeweken wordt dit expliciet gemotiveerd door de betrokken overheidsdienst ("pas toe of leg uit" principe).

• In de regel: geen voorwaarde = publiek domein = Creative Commons Zero (CC0)
• Voorwaarde "bronvermelding" = CC-BY licentie(externe link) + motivering
• Voorwaarde "vergoeding" = modellicentie "hergebruik tegen vergoeding" + gedetailleerde motivering
• Specifieke voorwaarden = modellicentie op maat te bepalen door de overheid + gedetailleerde motivering

Het data.gov.be portaal bevat enkel linken naar open data bestanden, en biedt momenteel geen ruimte aan om open data bestanden op te slaan. De overheidsdiensten staan zelf in voor de opslag en het beheer van de open data bestanden, bij voorkeur op de eigen website. Als de bestanden verspreid zijn over verschillende pagina's, dan is het aan te raden om ook een overzichtspagina te maken met een lijst van de bestanden (en/of linken naar de pagina's waar deze te vinden zijn).

Indien de bestanden relatief groot zijn, of als verwacht worden dat deze heel vaak gedownload worden, dan is het aan te raden om deze op een aparte server te zetten.

Overheidsdiensten die in het bezit zijn van gegevens ingezameld voor de behoeften van hun wettelijke opdrachten moeten deze data zoveel mogelijk ter beschikking stellen voor hergebruik door burgers, onderzoekers, bedrijven of andere overheden. Datasets worden vrijgegeven volgens een makkelijk automatisch te verwerken formaat. Volgens de middelen waarover ze beschikken, stellen deze diensten de nuttigste datasets ter beschikking die zich het best lenen tot hergebruik.

Om dubbel werk te vermijden en de gegevens zo up-to-date mogelijk te houden, wordt er zoveel mogelijk geautomatiseerd. Er wordt dan ook geen manuele invoer gedaan op het portaal zelf, het is de bedoeling dat de (linken naar, en gegevens over) datasets automatisch overgenomen worden van de websites van de overheidsdiensten.

Dit federale portaal integreert al gegevens van een aantal andere (ook regionale) portalen: datasets die al op een van deze portalen vermeld staan, worden dan ook automatisch op data.gov.be vermeld. Als de datasets nog niet op een van de andere portalen beschreven staat, dan kan de metadata aangeleverd worden op verschillende manieren:

• De beste manier is een metadata bestand te plaatsen op een vaste locatie op de eigen website, bij voorkeur in het Europese DCAT-AP formaat, met verwijzingen naar de datasets.
• Bepaalde platformen hebben een webservice / API die toelaat om metadata op een gestructureerde manier op te vragen.
• Het ook mogelijk om op de eigen website - als tijdelijke oplossing - een overzichtspagina te maken met een overzicht van de open data bestanden. Mits de nodige afspraken kan de pagina dan "gescrapet" worden door de tools die FOD BOSA hiervoor ontwikkelt.

Om datasets te publiceren op een overzichtelijke manier, zijn de volgende gegevens noodzakelijk:

• organisatie die de datasets publiceert
• contactinformatie voor hergebruikers (dit mag een algemene mailbox zijn)
• taal-neutrale unieke code
• titel en korte beschrijving
• directe link(en) naar de downloadbare bestand(en)
• overzichtspagina waar meer uitleg te vinden is
• licentie
• bestandsformaat

Bijkomende nuttige gegevens zijn:

• trefwoorden
• hoe vaak de datasets bijgewerkt zullen worden
• datum laatste aanpassing
• periode waarop de data betrekking heeft

Omdat de datavolumes groot zijn kan het soms wel even duren vooraleer een bepaalde dataset in het juiste formaat en herbruikbaar kan worden aangeboden. De Europese richtlijn en de Belgische wetten staan uitzonderingen toe, zoals de gegevens die onder de bescherming van persoonlijke data vallen, alsook informatie over de staatsveiligheid enz. Via het contactformulier kunnen vragen gesteld of suggesties gedaan rond datasets die nog ontbreken op deze portaal.